Otomotiv dünyası, hibrit ve elektrikli araçlar, otonom sürüş ve akıllı araçlardan sonra hava taksilerle tanışmaya başladı. Hava taksiler, şehir içi ulaşım için geliştirilen dikey kalkış ve iniş (VTOL) yapabilen elektrikli araçlar olarak biliniyor. Genellikle pil veya hibrit sistemlerle çalışıyor ve otonom uçuş yeteneklerine sahipler.

Bu araçların menzili ortalama 100-300 km arasında değişiyor ve saatte 160-320 km hıza ulaşabiliyorlar. Yolcu kapasiteleri genellikle 2-6 kişiyle sınırlı. Batarya teknolojisi sayesinde şarj süreleri 30-60 dakika arasındadır. Hava taksiler, düşük gürültü seviyeleri ve sıfır emisyon özellikleriyle çevre dostu alternatifler olarak tanıtılıyor. Kullanım amaçları arasında şehir içi yolcu taşımacılığı, acil tıbbi müdahale ve lojistik desteği bulunuyor. Geliştirilme aşamasında olan pek çok modelde, çoklu pervaneli yapılar ve gelişmiş yapay zeka destekli uçuş kontrol sistemleri kullanılıyor. Federal Havacılık İdaresi (FAA) ve Avrupa Havacılık Güvenliği Ajansı (EASA) gibi kuruluşlar, bu araçların güvenlik standartlarını belirlemek için çalışmalar yürütüyor.

Hava taksilerin yaygınlaşması için altyapı sorunları, düzenlemeler ve maliyet engellerinin aşılması gerekiyor. İlk ticari uygulamaların bu yıl başlaması planlanıyor ancak bu süre belli zorluklara ve aşılacak engellere dayalı olarak birkaç yıl uzayabilir.

Hava taksilerin yaygınlaşması önündeki en önemli altyapı sorunlarından biri vertiport eksikliği olarak biliniyor. Bu araçların iniş ve kalkış yapabileceği özel alanların şehirlerde yeterli sayıda olmaması operasyonel zorluk yaratıyor. Şehir planlamacıları bu alanların nereye, nasıl yerleştirileceği konusunda çalışmalar yürütüyor.

Güvenlik açısından en kritik konu hava trafik yönetimi. Geleneksel hava trafik kontrol sistemleri bu kadar fazla sayıda düşük irtifada uçan aracı yönetmek için yeterli olmadığı için yeni nesil hava trafik yönetim sistemlerine ve otonom uçuş teknolojilerine ihtiyaç duyuluyor. Ayrıca acil durumlarda nasıl müdahale edileceği, arıza durumunda güvenli iniş prosedürleri gibi teknik detaylar henüz tam olarak standardize edilmedi.

Yasal düzenlemeler alanında ise birçok belirsizlik bulunuyor. Hava taksilerin hangi kategoride değerlendirileceği, pilot lisans gereklilikleri, uçuş kuralları ve sorumluluklar konusunda net kurallar oluşturulması gerekiyor. Farklı ülkelerin farklı düzenlemeler getirmesi de küresel ölçekte operasyonları zorlaştırabilir. Sigorta sistemlerinin bu yeni ulaşım türüne uyarlanması da ayrı bir düzenleme alanıdır.

Gürültü kirliliği ve görsel etki gibi çevresel faktörler de altyapı planlamasında dikkate alınması gereken konulardır. Özellikle yerleşim alanları üzerinde uçacak araçların yaratacağı ses seviyesi ve insanlar üzerindeki psikolojik etkileri henüz tam olarak anlaşılmış değildir.

Son olarak, enerji altyapısı da önemli bir sorundur. Elektrikli hava araçlarının şarj ihtiyaçlarını karşılayacak şarj istasyonlarının vertiportlara entegre edilmesi gerekmektedir. Bu da şehirlerin elektrik dağıtım altyapısında ek yük oluşturabilecek bir faktördür.

Bu sorunların çözümü için kamu-özel sektör iş birliği, pilot bölge uygulamaları ve uluslararası standartların geliştirilmesi gerekiyor. Teknolojik gelişmeler hızla ilerlerken, altyapı ve düzenlemelerin bu hıza yetişmesi kritik önem taşıyor.

Birçok büyük otomotiv markası ve havacılık firması, hava taksi (eVTOL - electric Vertical Take-Off and Landing) sektörüne yatırım yapıyor veya kendi projelerini geliştiriyor. İşte bu alanda faaliyet gösteren önemli şirketler:

1. Hyundai – Hyundai’nin şehir içi hava mobilitesi (UAM) birimi Supernal, 2028’de ticari operasyonlara başlamayı planlıyor. SA-1 ve SA-2 modelleri üzerinde çalışıyor.

2. Toyota – Joby Aviation’a yaptığı yatırımla sektörde yer alıyor. Joby’nin elektrikli hava taksisi, 240 km menzil ve 320 km/s hız vaat ediyor.

3. Mercedes-Benz – Volocopter’a yatırım yaptı ve şehir içi hava taksisi konseptini destekliyor. VoloCity modeli, yakın gelecekte hizmete girebilir.

4. Geely (Volvo’nun sahibi) – Terrafugia’yı satın aldı ve uçan otomobil projeleri üzerinde çalışıyor. Ayrıca Aerofugia ile Çin pazarına odaklanıyor.

5.Stellantis – Archer Aviation ile iş birliği yaparak Midnight adlı eVTOL aracını geliştiriyor. Test uçuşu Eylül 2024’te başarıyla gerçekleşti. Bu aşamadan sonra ticari uçuş hedefleniyor.

6. General Motors – Cadillac markası altında uçan araç konseptleri sundu. Şu an aktif bir hava taksi projesi olmasa da elektrikli VTOL teknolojisine yatırım yapıyor.

7. Porsche – Boeing ile ortak olarak lüks hava taksileri üzerinde çalışıyor. Ayrıca Volocopter’a yatırım yaptı.

8. Tesla – Elon Musk, hava taksiler yerine tünel tabanlı ulaşımı (The Boring Company) tercih ettiğini söylese de Tesla’nın batarya teknolojisi birçok eVTOL şirketi tarafından kullanılıyor.

Diğer Önemli Oyuncular olarak Alman Lilium (Jet tabanlı eVTOL), Çinli EHang (Otonom hava taksi), Beta Technologies (UPS ve Amazon’un yatırım yaptığı bir firma ve Rolls-Royce motorlarıyla çalışan hava taksileri üreten Vertical Aerospace sayılabilir.

Türkiye’de ise Baykar ve TAI, insansız hava araçlarından sonra hava taksilere de yatırım yapmayı planlıyor. Anka Ventures gibi girişimler de Türkiye’de bu alanda çalışmalar yürütüyor.

Bu şirketlerin çoğu 2030 yılına kadar ticari uçuşlara başlamayı hedefliyor. Ancak regülasyonlar, altyapı ve güvenlik onayları süreci zaman alabilir. Sivil ve askeri havacılık kurallarından uçak ve helikopterlerle yapılacak alan ve yükseklik paylaşımlarına kadar birçok konu çözülmeyi bekliyor.

Otomotiv şirketleri otonom sürüş özelliklerini yeni modellerinde bir üst seviyeye çıkarırken, hava ulaşımını da içine alan yenilikçi özellikleri düşünmek zorunda. O nedenle bu konuya yatırım yapmak durumunda kalıyorlar. Hava taksilerden sonraki aşamanın, bir neslin büyük ilgiyle izlemiş olduğu Jetgiller çizgi filmindeki özel hava araçları olması ise kaçınılmaz görünüyor. Uçak ve helikopterleri geride bırakacak olan 3 boyutlu bir dünya çok yakın bir gelecekte bizi bekliyor.